Geografija - Osnove i Vasiona

* Geografija je jedna od najstarijih nauka, ime joj je dao grčki naučnik Eratosten u 3. veku P.N.E.

Gea - Zemlja; Grafien - Opisivati

* Geografija se dugo bavila samo opisivanjem Zemlje (Opisna Geografija). Otkrivanje novih prostora zahtevalo je da se oni prouče i prikažu

* U starom veku geografi su počeli da izradjuju prve geografske karte. Tako je nastala nova geografska disciplina Kartografija.

* U 15, i 16. veku došlo je do velikih otkrića:

- Kristofer Kolumbo - 1492. otkrio Ameriku

- Vasko De Gama - 1497. otkrio pomorski put do Indije

- Fernardo Magelan - Od 1519. do 1522. oplovio svet (i tako dokazao da je zemlja okrugla)

* Discipline koje se bave Zemljinim omotačima nastale su kao posledica sve većih saznanja.

* Zemljini omotači su:

- Litosfera stenovit omotač

- Hidrosfera vodeni omotač

- Atmosfera vazdušni omotač

- Biosfera živi omotač (nastanjuje sva tri prethodno pomenuta omotača)

* Svi ovi omotači čine jedinstven geografski omotač Zemlje

* Jedan od podela savremene geografije je podela na fizičku i društvenu geografiju.

* Fizička geografija proučava odlike prirodne sredine, a čine je discipline:

- Geomorfologija proučava reljef

- Klimatologija proučava klimu

- Hidrologija proučava vodu

- Biogeografija proučava biljni i životinjski svet

* Društvena geografija proučava stanovništvo, naselja i rezultate ljudskog rada. Discipline su:

- Geografija naselja proučava naselja

- Ekonomska geografija proučava privredu

- Politička geografija proučava države

* Geografske regije su teritorije koje se medjusobno razlikuju po prirodnim ili društvenim odlikama. Ove regije proučava Regionalna geografija

* Matematička geografija proučava vasionska tela i Zemlju kao vasionsko telo

Vasiona

* Naziva se i svemir ili kosmos

* Vasiona je beskonačno velik prostor u kome se nalazi bezbroj vasionskih tela (zvezde, planete, komete, sateliti, meteori)

* Zvezde su usijana, gasovita i loptasta tela koja zrače svetlost i toplotu

* Sunce je nama najbliža zvezda i bez njega ne bi bio moguć život na Zemlji

* Sazveždja je stvorio čovek radi lakše orijentacije. Čine ih grupe najsjajnijih zvezda kojima su data opisna imena (Mala Kola, Veliki Medved ,,,)

* Galaksije su zvezdani sistemi različitih oblika i veličina. Sačinjene su od milijardi zvezda koje se kreću oko centra galaksije

* Mlečni put je ime naše galaksije, u njoj se nalazi naša planeta, Sunce i još sto milijardi drugih zvezda.

- Ona ima oblik diska, a prpada grupi spiralnih galaksija. Njen prečnik iznosi oko 100.000 svetlosnih godina

Sunčev sistem

* Sunce je zvezda sto puta veća od Zemlja na čijoj površini je temperatura od oko 6000 stepeni. Spada u grupu srednj zvezda srednje veličine i starosti.

* Sunčev sistem čine Sunce i vasionska tela koja kruže oko njega

* U Sunčevom sistemu se nalazi devet planeta:

Merkur, Venera, Zemlja, Mars, Jupiter, Saturn, Uran, Neptun i Pluton (ove planete se medjusobno razlikuju po sastavu)

* Sateliti su tamna i hladna nebeska tela koja kruže oko svoje zamišljene ose, oko planete i zajedno sa planetom oko Sunca

- Sateliti mogu biti prirodni i veštački

- Merkur i Venera su jedine planete Sunčevog sistema koje nemaju satelite dok na primer Jupiter ima 62 satelita, a Zemlja jedan prirodni satelit Mesec.

- Pored Meseca Zemlja ima i veliki broj veštačkih satelita (vojni, naučni, telekomunikacija)

* Mesec je čvrsto, tamno i loptasto nebesko telo. Na njemu nema vazduha, ni vode pa, samim tim, nema ni života

- Mesec se oko svoje ose obrne za 27,3 dana, a za isto vreme obidje krug oko Zemlje - zato uvek vidimo samo jednu stranu Meseca.

- Mesečeve mene - Tokom svog kretanja Mesec zauzima različite položaje u odnosu na Sunce i Zemlju zato se menja i osvetljenost Meseca koju vidimo sa Zemlje. To su Mesečeve mene čije se smene obave za 29,5 dana.

- Četiri osnovne Mesečeve mene su: Mlad mesec, Prva četvrt, Pun mesex i Poslednja četvrt

* Planetoidi (ili Asteroidi) su manja, tamna i čvrsta vasionska tela često nepravilnog oblika. Najviše ih ima izmedju Marsa i Jupitera

* Komete su vasionska tela koja se sastoje od kosmičke prašine, stenovitih komadai zaledjenih gasova.

- Kada se približe Suncu gasovi se zapale i stvaraju sjajan rep koji je uvek okrenut od Sunca

- Komete se još nazivaju i zvezde repatice

- Najpoznatija je Halajeva kometa koja izmedju Sunca i Zemlje prolazi na svakih 76. godina

* Meteoridi su čvrsta vasionska tela koja u dodiru sa vazduhom sagorevaju. Različitih su oblika i veličina.

- Kada usijan meteorit postane vidliv na nebu naziva se Meteor ili Zvezda padalica

- Meteorit je kada meteor ne sagori potpuno, već njegov deo padne na površinu Zemlje. Najčešće su veličine zrnca prašine, ali retki veći meteoriti mogu na površini kreirati meteoritske kratere.


---------

* Svetlosna godina je rastojanje koje predje svetlost za godinu dana. To je otprilike 9,460,730,472,580.8 km.

- Za  1 sekund svetlost  predje udaljenost od 300.000 km

* Srednja udaljenost između Sunca i Zemlje je 149 600 000 km